قرن‌های متمادی پدرومادرها برای دانستن جنسیت فرزندشان، باید منتظر تولد آن می‌ماندند. برخی که از نتیجه این انتظار ۹ ماهه راضی نبودند، به این فکر افتادند که آیا می‌شود پسر یا دختردار شدن را از پیش برنامه‌ریزی کرد؟ تا چند دهه پیش، این امر خانواده‌ها را راهی عطاری‌ها، یا در مواردی دست‌به‌دامن دعا‌نویس‌ها می‌کرد و اقدام‌های چنین افرادی با دارونماهای بعضا زیانبار، سلامت مادر و جنین را به خطر می‌انداخت.
دانش نوین پزشکی، هر روز مرزهای بیشتری را در ممکن کردن ناممکن‌ها جا‌به‌جا می‌کند. دهه‌ها است که سونوگرافی به ما این امکان را می‌دهد که در هفته چهاردهم بارداری، جنسیت نوزاد را بدانیم. دانش نوین درباره تعیین جنسیت دلخواه والدین هم پیشنهادها و راه‌حل‌هایی دارد.
جنسیت ژنتیکی جنین چگونه و در چه زمانی تعیین می‌شود؟
دکتر سارا ویج، متخصص اورولوژی در کلینیک کلیولند، می‌گوید: «جنسیت ژنتیکی کودک در زمان لقاح تعیین می‌شود؛ زمانی که اسپرم، تخمک را بارور می‌کند.»
نخست، درک چند نکته در مورد جنسیت و هویت جنسی اهمیت دارد.
جنسیت (Sex): وقتی پزشک می‌گوید که فرزند شما پسر یا دختر است، منظور او جنسیت نوزاد است که در بدو تولد تعیین می‌شود. به نوزادی دارای کروموزوم XX و واژن در بدو تولد (AFAB)، جنسیت زن اختصاص داده می‌شود، و به نوزادی با کروموزوم XY و آلت تناسلی مرد در بدو تولد (AMAB)، جنسیت مرد تعلق می‌گیرد. افرادی که اینترسکس یا بیناجنسی‌اند، کروموزوم یا آناتومی بدنی دارند که با آنچه طبق معیارها «مرد» یا «زن» در نظر گرفته می‌شود، متفاوت است، اما به آن‌ها نیز در بدو تولد، یکی از دو جنسیت زن یا مرد اختصاص داده می‌شود.
هویت جنسی (Gender): هویت جنسی هر فرد مربوط به این است که فارغ از آنچه در بدن یا DNA او وجود دارد، خود را چگونه می‌بیند. اگر خود را با جنسیتی که در بدو تولد به او اختصاص داده شده هویت‌یابی کند، «سیسجندر» (cisgender) است. اگر خود را با جنسیتی غیر از جنسیتی که در بدو تولد به او اختصاص داده شده باشد هویت‌یابی کند، تراجنسیتی یا «ترنس‌جندر» (transgender) است.
با توجه به توضیحات بالا، آنچه پزشکان نویدش را داده‌اند و اینجا بررسی می‌کنیم، جنسیت (Sex) است. نخست از باورهای نادرست آغاز کنیم.
آیا اسپرم جنسیت را تعیین می‌کند؟
اسپرم، عامل تعیین‌کننده در جنسیت ژنتیکی کودک است. همه چیز به کروموزوم‌ها مربوط می‌شود که رشته‌های میکروسکوپی و نخی‌شکل درون سلول‌های افرادند که بخش اعظم موجودیت ما را تعیین می‌کنند؛ از رنگ چشم و گروه خون گرفته تا جنسیت ژنتیکی.
روش شتلز (Shettles) چیست؟
لندروم شتلز، متخصص زنان و زایمان آمریکایی، در دهه ۱۹۶۰ نظریه‌هایی در مورد جنسیت ژنتیکی ارائه کرد که به «روش شتلز» معروف شد. اگرچه علم این نظریه‌ها را رد کرده است، بسیاری از باورهای مرتبط با آن‌ها همچنان پابرجا مانده‌اند و طرفدارانی دارند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
محور نظریههای دکتر شتلز این بود که اسپرم حامل کروموزوم Y (که کروموزوم‌های XY با جنسیت مرد را باردار می‌کند)، سبک‌تر و سریع‌تر است، اما از اسپرم حامل کروموزوم X (که به کروموزوم XX با جنسیت زن منجر می‌شود) دوام کمتری دارد.
این نظریه به شایع شدن گسترده چندین افسانه در مورد لقاح منجر شده است.
روش ادعایی شتلز برای پسردار شدن
- در روز تخمک‌گذاری و دو تا سه روز بعد از آن، رابطه جنسی داشته باشید.
- آلت تناسلی مردانه تا جای ممکن، در آلت تناسلی زنانه پیشروی کند.
- زنان پیش از انزال مردان به ارگاسم برسند.
روش ادعایی شتلز برای دختردار شدن
- بلافاصله بعد از پایان دوره عادت ماهانه رابطه جنسی داشته باشید، اما دو تا سه روز پیش از تخمک‌گذاری، از داشتن رابطه خودداری کنید.
- رابطه جنسی رودررو با نفوذ کم‌عمق (وضعیت موسوم به «میشنری») داشته باشید.
- مرد پیش از ارگاسم زن به انزال برسد.
آیا روش شتلز کار می‌کند؟ مشکل این است که علم از نظریههای دکتر شتلز پشتیبانی نمی‌کند. علم نوین بسیاری از نظریه‌های‌های شتلز را از پایه رد می‌کند.
دریچه زمانی تخمک‌گذاری کوتاه است و فقط ۱۲ ساعت برای باردار شدن فرصت باقی می‌گذارد. اما از آنجایی که اسپرم‌ها می‌توانند ۷۲ ساعت در دستگاه تناسلی زن زنده بمانند، پزشکان برقراری رابطه جنسی را در هر سه روز پیش از تخمک‌گذاری توصیه می‌کنند. این کار، بخت باردار شدن را افزایش می‌دهد، اما فقط همین. مطالعات همچنان نشان می‌دهد که زمان لقاح هیچ نقشی در جنسیت فرزند ندارد.
نحوه انجام رابطه جنسی نیز تفاوتی در سرعت رسیدن اسپرم به دهانه رحم ندارد. دکتر ویج توضیح می‌دهد: «رابطه جنسی عمیق‌تر، به‌هیچ‌وجه روند انتقال اسپرم به تخمک را تغییر نمی‌دهد.»
آیا دوش واژن کمکی می‌کند؟
دکتر شتلز نظریههای زیادی نیز در مورد «فاکتور pH واژن» داشت.
او می‌گفت که استفاده از سرکه، باعث اسیدی شدن محیط واژن می‌شود و به دختردار شدن کمک می‌کند، در حالیکه جوش شیرین و آب با قلیایی کردن محیط واژن، به پسردار شدن منجر می‌شود. اما این نظریه نیز نادرست، و از آن بدتر، مضر است.
رد سایر افسانه‌ها در مورد لقاح
دو باور فراگیر دیگر در مورد چگونگی باردار شدن با جنسیتی خاص وجود دارد که هیچ‌یک از آن‌ها ارزش علمی ندارد:
- شربت سرفه: برخی افراد می‌گویند که مصرف خلط‌آور اکسپکتورانت (مانند شربت سرفه) مخاط دهانه رحم را نازک، و راه را برای اسپرم کروموزوم Y روان می‌کند. دکتر ویج پاسخ می‌دهد: «این باور، افسانه‌ای بی‌اساس کهنه است.»
- رژیم غذایی: آیا تاکنون شنیده‌اید که برای پسردار شدن باید پتاسیم بیشتری مصرف کرد؟ یک مطالعه ارتباط بین پتاسیم و پسردار شدن را نشان داد، اما حداقل مدارک را برای اثبات اعتمادشدنی بودن این روش ارائه کرد. دکتر ویج می‌گوید تعداد زنانی که در این مطالعه پسردار شده‌اند، فقط پنج درصد تغییر کرده است.
چنانکه از این توضیحات دریافتیم، افسانه‌های زیادی درباره نحوه پسردار یا دختردار شدن وجود دارد، اما هیچ‌یک از آن‌ها روشی نیست که بتوان به آن اعتماد کرد.
آیا راهی برای تضمین جنسیت کودک وجود دارد؟
بدون مداخله پزشکی، هیچ راهی برای تضمین پسر یا دختر بودن جنین وجود ندارد.
در حال حاضر تنها راه برای تضمین جنسیت کودک، شیوه‌ای به نام «تشخیص ژنتیکی پیش از کاشت» (PGD) است که طی آن، در یک نوع لقاح آزمایشگاهی به نام «تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی» (ICSI)، یک اسپرم منفرد در تخمک کاشته می‌شود. سپس، پیش از اینکه جنین در حال رشد در رحم کاشته شود، یکی از سلول‌های آن برای تعیین جنسیت آزمایش می‌شود.
با این حال، دکتر ویج می‌گوید که به جای تلاش برای داشتن نوزادی با جنسیت خاص، بهتر است روی چیزی تمرکز کرد که می‌توان کنترل بیشتری روی آن داشت؛ مراقبت از خود در دوران بارداری، تا هم مادر و هم فرزند، فارغ از جنسیتش، تا حد امکان سالم باشند.
